چگونه در تدریس خود بهره وری لازم را داشته باشیم؟

همانطور که می دانیم روش تدریس یا چگونگی ارائه ی درس در فرآیند " یاددهی – یادگیری " از اهمیت به سزایی برخوردار است . روشهای نو و بدیع ، شیوه های تازه و دستاوردهای مهم در آموزش باید تکیه گاه معلم باشد . عصای معلم همین دانش و روش است ، دانش و روشی سودمند که اگر ما معلمان بتوانیم این دو عنصر را به بهترین وجه در اختیار داشته باشیم می توانیم معماران محیطی شاد و مفرح و پویا و مفید برای خود و دانش آموزانمان باشیم علاوه بر این اگر روش تدریسی که مورد استفاده قرار می گیرد به خوبی انتخاب و اجرا شود بدون شک خلاقیت دانش آموزان نیز مجال پرورش پیدا می کند ، در نتیجه روشهای یادگیری به دانش آموزان آموزش داده می شود و آنان می دانند که " چگونه یاد بگیرند که یاد بگیرند . "

البته علاوه بر روش تدریس ، روند آموزشی مفید زبان انگلیسی به ضرورت های زیر وابسته است که عبارتند از :

الف ) معلم و دانش آموز ب ) روشهای برتر تدریس

ج ) امکانات آموزشی د ) برنامه ریزان آموزشی

که در ادامه به توضیح مختصری در این باره می پردازیم :

ارائه ی موضوع :

الف ) معلم و دانش آموز : معلمان در مقام طراح آموزشی در چند گروه قرار می گیرند که با شناخت ویژگیهای خاصی ، حرفه ای یا غیر حرفه ای بودن آنان مشخص می شود :

1 – معلمان حافظه گرا و غیر حرفه ای : این معلمان فراگیران را آدم ماشینی فرض می کنند و می کوشند مغز آنان را مانند مخزن ، پر کنند و به کاربرد آموخته ها اهمیت نمی دهند یعنی به حد و حیطه ی دانش اکتفا می کنند ، به تولید و خلاقیت اهمیت نمی دهند به هر دانش آموزی که بتواند فقط حفظ کند اهمیت بیشتری می دهند .

2 – معلمان معلم مدار غیر حرفه ای : که خود را تنها فرمانده ی کلاس می دانند ، دوست دارند همه چیز از زبان آنها گفته شود و دانش آموزان ، منفعل و شنونده باشند . تدریس می کنند و دانش آموزان یاد می گیرند، بنابراین فرآیند دو سویه" یاد دهی – یاد گیری " در کلاس آنان اتفاق نمی افتد ، راه یادگیری را آموزش نمی دهند و فقط یاد دادنی ها را ارائه می دهند .

3 – معلمان عمل گرا ( حرفه ای ) : این معلمان برای بروز خلاقیت و ابتکار ، آموزش می دهند و دانش آموزان را به خود آموزی و خود راهبری هدایت می کنند ، به تجزیه و تحلیل مفاهیم می پردازند و به دنبال مغزهای نو جو می گردند و خلاصه این که برای کیفیت اعمال ، ارزش قائلند ، نه برای کمیت آنها . شیفته و عاشق خود جوشی فراگیران هستند ، دانش آموز مدار هستند ، به استعدادها و علایق دانش آموزان توجه دارند ، سعی می کنند از روشهای برتر برای تدریس بهره گیرند و با دانش آموزان خود روابط خوبی داشته باشند تا بتوانند در دل و ذهن آنها نفوذ کنند .

حال خودمان قضاوت کنیم جز کدام یک از این سه دسته هستیم !؟

یک معلم موفق برای داشتن تدریس برتر بایستی به عوامل زیر توجه کند :

1 – قوانین عمومی روانشناسی

2 – روانشناسی گروههای سنی گوناگون

3 – ویژگیهای گروههای دانش آموزان مورد نظر

4 – روانشناسی ویژگیهای فردی

5 – آشنایی با مـهـارتـهای مـخـتـلف زبـان (Listening , Speaking , Reading , Writing )

6 – حافظه و روانشناسی یادگیری

7 – آشنایی با روشهای صحیح ارزشیابی

آیا واقعا برای اینکه بتوانیم محیطی مناسب جهت یادگیری زبان در کلاس فراهم نماییم و دانش آموزان را به اهداف آموزشی زبان برسانیم عوامل فوق را مد نظر داریم !؟

در امر آموزش بایستی دانش آموز به عنوان محور باشد و در مراحل اولیه یادگیری زبان در این مورد دقت کافی شود زیرا مهمترین و بهترین نگرش زبان را اولین معلمی که با دانش آموز برای اولین بار برخورد می کند به وجود خواهد آورد و به قول معروف معلم زبان دوره راهنمایی می تواند دانش آموز را به زبان علاقه مند کند و یا وی را از زبان گریزان نماید . بدین منظور معلم برای ایجاد انگیزه قوی در دانش آموزان باید به عوامل زیر توجه کند :

1 – متنهایی که به دانش آموزان داده میشود بایستی جالب و مورد علاقه آنها باشد .

2 – نوع فعالیتی که از دانش آموز خواسته می شود بایستی متنوع و مهیج باشد .

3 – بین فعالیتهای خواسته شده از دانش آموز و هدف نهایی که می خواهیم به آن برسیم بایستی تناسب آشکار وجود داشته باشد .

4 – به پیشرفت دانش آموزان هر چقدر کم بایستی بها داده شود .

5 – معلمانی که از ویژگیهای فردی و اجتماعی مطلوبی بین دانش آموزان خود برخوردار باشند و با همه شاگردان خود عادلانه رفتار کنند و به تدریس عشق بورزند انگیزه ی یادگیری را در دانش آموزان دو چندان می کنند .

6 – به میزان علاقه دانش آموزان بایستی توجه زیادی نمود ، دانش آموزان باید به کلاس احساس تعلق داشته باشند و معلم را به عنوان تنها منبع قابل اعتماد و تنها پناهگاه مشکلات خویش در نظر بگیرند . بدین ترتیب علاقه مندی آنان به کلاس و موضوعات درسی روز به روز افزایش می یابد .

7 – معلم برای ایجاد انگیزه بیشتر در دانش آموزان بایستی با آخرین اطلاعات روز آشنا بوده و بتواند درباره اهمیت درس زبان برای دانش آموزان خود اطلاع رسانی نماید .

به طور خلاصه می توان گفت که یک معلم بهره ور باید ویژگی های زیر را داشته باشد:

1- احساس تعهد و پذیرش مسئولیت تمامی فعالیتهایی که در کلاس انجام می شود.

2- داشتن انگیزه، اعتماد به نفس، شوق و علاقه ی وافر به تدریس

3- شناخت کامل از نحوه ی یادگیری دانش آموزان

4- استفاده بهینه از زمان

5- توانایی بازنگری و اصلاح فعالیتهایی که در کلاس انجام میشود در جهت بهبود مستمر فعالیتها

6- خلاقیت و نوآوری در تدریس و ایجاد محیطی پر تحرک و نشاط اور برای دانش آموزان

7- به کارگیری راه کار های مناسب در جهت ارتباط محتوای آموزشی با زندگی دانش آموزان

8- تلاش در جهت افزایش و به کارگیری مادام العمر دانش آموخته شده توسط دانش آموزان

9- جلوگیری از تمامی اموری که به نحوی فرایند یادگیری را برای دانش آموزان دشوار میسازد.

10- داشتن دانش عمیق از موضوعات درسی و به روز نمودن مداوم آن.

علاوه بر معلم ، جامعه ، رسانه های گروهی و اجتماع فرهنگی نیز باید تلاش کنند که دانش آموزان به ضرورت یادگیری زبان خارجه پی برده و جهت تقویت آن کوشا باشند .

ب ) روشهای تدریس : روشهای تدریس از زوایای گوناگون قابل تقسیم بندی است که یکی از این تقسیم بندی ها بر اساس روشهای فعال و غیر فعال است :

1 – روشهای غیر فعال و یک سویه : تعدادی از روشهای تدریس دانش آموزان را منفعل و معلمان را فعال می کنند . این روشها اکتشافی نیستند و خسته کننده و ملال آورند. این روشها معمولا در درون روشهای محوری قرار می گیرند و بخش کوچکی از تدریس را شامل می شوند مانند : روش سخنرانی ، توضیحی و ...